معرفی ساز

ساز تنبک را به نام ‌«ضرب» هم می‌شناسند، و دلیل اطلاق این نام « ظاهراً به‌مناسبت آن است که اصول ضرب و آهنگ را با آن نگاه می‌داشتند ؛ زیرا در لغت نوشته‌اند: نوعی تنبک بزرگی که مطربان برای نگاه‌داشتن اصول به‌کار دارند ... »

اما علت نامگذاری کلمه‌ی « تنبک » برای این ساز را « باید در اصوات شنیده‌شده از آن جستجو کرد، بدین معنی که وقتی با نرمه‌ی انگشتان دست چپ یا راست، به حالت نیمه‌مشت به وسط پوست یا همان ناحیه‌ی مرکزی آن ضربه وارد می‌کنیم ؛ معمولاً صدایی شبیه به « تن » شنیده می‌شود. وقتی که با نرمه‌ی انگشتان دست چپ یا راست، به کناره‌ی پوست، ضربه وارد کنیم معمولاً صدایی شبیه به « بک » به گوش می‌رسد ؛ لذا آن‌را « تنبک » می‌گویند...

در اینجا باید بلافاصله اضافه کنیم که هیچ حکم کلی و قاطعی در مورد شنیدن صدا به صورت‌های الزامی « تن » و « بک » صادر نمی‌کنیم ؛ چرا که ممکن است صداهای دیگری نیز غیر از [این] دو لفظ مذکور به گوش برسد... »

به‌طوری که پس از چیره‌دستی و مهارت کامل نوازنده‌ی تنبک، می‌توان انواع صداها را از این ساز، طنین‌افکن نموده و ریتم‌های متنوع استخراج نمود ؛ و این مسأله با تسلط، تکامل حرکت انگشتان و بالاتر از آن، تفکر نوازنده‌ی تنبک، ارتباطی مستقیم دارد.

تنبک، جزو سازهای ضربه‌ای و کوبه‌ای می‌باشد. سازهای ضربه‌ای و کوبه‌ای « سازهایی هستند که از طریق وارد کردن ضربه‌های دو دست و یا کوبیدن روی آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند. » این سازها بر دو دسته هستند:

     ۱. سازهای ضربه‌ای پوستی (مانند تنبک)

     ۲. سازهای ضربه‌ای غیرپوستی (مانند مثلث)

ساز تنبک از پنج قسمت تشکیل می‌شود:

۱. پوست | ۲. دهانه‌ی بزرگتر | ۳. تنه | ۴. نفیر یا گلویی | ۵. کالیبر یا دهانه‌ی کوچک

 

از آنجا که وزن (ریتم) در موسیقی ایران، دارای اهمیت شایانی می‌باشد، « تنبک » نیز ـ که پایه‌ی وزن (ریتم) است ـ به همان